هو

آفات ازدواج در سن بالا

خلیل آقاخانی

ازدواج مهم ترین تصمیم زندگی است. هر انسانی در زندگی‌اش فرصت‌های معدودی دارد تا انتخاب‌های بزرگ انجام دهد و سعادت و شقاوت خود را رقم زند. در هنگام بلوغ انسان با عقل و اختیار خود آزاد است تا انتخابی مهم درباره فلسفه زندگی‌اش داشته باشد که همان ایمان و کفر است: و هدیناه النجدین (بلد، آیه 10)، اما شاکرا اما کفورا (انسان، آیه 3) یک انتخاب اساسی دیگر نیز در این مقطع زمانی انجام می‌دهد که آن نیز سعادت دنیوی و اخروی او را رقم می‌زند، زیرا این خود انسان است که با هر انتخاب بزرگ و سرنوشت‌ساز مشخص می‌کند که در ابدیت شقاوت و یا ابدیت سعادت باشد. اگر انسان این دو انتخاب مهم را از سر عقل و تدبیر انجام دهد و نه از سر هواهای نفسانی و وسوسه‌های شیطانی و تقلید از دیگران و نیاکان و الگوهای نادرست، آن گاه است که برای ابدیت خوشبختی خود را رقم زده است .

ارزش جوانی

از نظر اسلام بهترین لحظات زندگی انسان دوره جوانی است. در این دوره است که انسان انتخاب‌های سرنوشت سازش را انجام می‌دهد. اگر بتواند درست تصمیم‌گیری و انتخاب کند، دیگر با یک فلسفه و سبک سالم، زندگی‌اش را می‌سازد. شرایط این دوره بسیار حساس است. همان گونه که انتخاب دین بدون هیچ اکراهی (بقره، آیه 256) باید در این دوره انجام شود تا دچار بحران هویت و شخصیت نشود، همچنین باید در این دوره به دور از هرگونه اکراه و اجباری از درون و بیرون، انتخابی درست درباره همسر آینده‌اش داشته باشد که مصاحب دائمی او در طول زندگی خواهد بود. این یار و غمخوار و این همسر خوب است که زندگی آدمی را به بهشت تبدیل می‌کند و اجازه می‌دهد تا در کنار هم به آرامش و آسایش برسند و مودت و رحمت را در کنار هم تجربه کنند، تجربه‌ای که در هیچ چیز دیگر شدنی و دست یافتنی نیست، زیرا آرامش‌ها و آسایش‌هایی که از راه‌های دیگر به دست می‌‌آید هرگز طعم شیرین و گوارای زندگی خانوادگی را نخواهد داشت.

از آیات قرآنی به دست می‌آید که جوانی و دوره فتوت واقعا دوران سرنوشت‌سازی است. وقتی علایم بلوغ به ویژه جنسی بروز کرد، دختر و پسر می‌بایست خود را آماده یک زندگی مشترک کنند. این زمان بهترین زمانی است که دو جنس می‌توانند با پیوندی الهی خود را به کمال برسانند. انعطاف‌پذیری و تغییرپذیری مهم ترین عناصر دوره جوانی است که می‌تواند دو جنس با افکار و اندیشه‌ها و رفتارهای متفاوت را به گونه‌ای در آورد که در نهایت به نوعی یگانگی برسند و میوه‌های شیرین فرزندان آنان به صلاح درآیند و از هرگونه آفت و آسیبی درامان بمانند.

آفات افزایش سن ازدواج

هرچه سن پسران و دختران افزایش یابد، شرایط پیوند سخت‌تر خواهد شد، زیرا شخصیت‌ها پس از شکل‌گیری در نوجوانی و جوانی، اندک اندک استحکام می‌یابد و افکار و عقاید و باورها و رفتارها قوام می‌گیرد به گونه‌ای که دیگر یا تغییرپذیر نخواهد بود یا بسیار سخت با تغییرات جزیی همراه خواهد شد. در این صورت پیوند هر چند در ظاهر انجام می‌گیرد ولی همواره اختلاف و تفاوت‌ها چنان نمود می‌یابد که شیرینی پیوند دیده نمی‌شود. در روان‌شناسی شخصیت بر این نکته تاکید می‌شود که تغییر بینش‌ها و نگرش‌ها در زمانی که شخصیت، هویت ثابتی یافت بسیار سخت خواهد بود.

در روایات اسلامی از والدین خواسته شده تا دختران را پیش از آن که شخصیت ثابتی پیدا کنند شوهر بدهند، در غیر این صورت اگر ازدواجی انجام شود از موفقیت کمتری برخوردار خواهد بود. خداوند در آیاتی از قرآن به ازدواج در هنگام بلوغ تشویق می‌کند. البته باید توجه داشت که بلوغ در قرآن به بلوغ احتلام (جنسی)، بلوغ نکاح، بلوغ رشدی(عقلی) و بلوغ کامل (اشد) دسته‌بندی شده است. بلوغ جنسی در آیه 59 سوره نور مورد توجه قرار گرفته و گفته شده که در آن سن کودکان باید برای ورود به خوابگاه والدین اجازه بگیرند.

بلوغ نکاح در آیه 6 سوره نساء مطرح شده که همراه با آزمون‌هایی برای دریافت توانایی اداره ‌خانه و خانواده خواهد بود. خداوند در همین آیه بیان می‌کند که اولیاء می‌بایست آنان را برای این مدیریت‌ها و مسئولیت‌ها پرورش دهند تا مانوس به آن شوند. بلوغ رشدی بلوغ عقلی است که در فرآیندی به دست می‌آید و نیازمند تعلیم و تربیت خاص است. (کهف، آیه 66) و دیگری بلوغ کامل است که در آیه 14 سوره قصص و 152 سوره انعام و آیه 22 سوره یوسف بیان شده است. این بلوغ بیشتر در سن چهل سالگی اتفاق می‌افتد (احقاف، آیه 15) و مسئولیت پیامبری و رهبری و امامت و مسئولیت‌های بزرگ درگرو این بلوغ است.

بنابراین بهترین سن ازدواج بلوغ نکاح است که کمی بعد از بلوغ جنسی به وجود می‌آید. این مسئولیتی است که بر عهده والدین و در یتیم‌ها برعهده اولیای آنان است. آنان باید کودکان خود را به گونه‌ای تربیت کنند که به پذیرش مسئولیت خانوادگی عادت کنند و با این دسته از امور مانوس شوند.

بهترین زمان ازدواج

هر چند اسلام بر ازدواج تاکید فراوان دارد و آن را حفظ کننده نصف دین انسان می‌داند چنانکه پیامبر(ص) فرمود: من تزوج فقد احرز نصف دینه؛ کسی که ازدواج کند نصف دینش را نگه داشته است (مستدرک الوسائل، 14 و 154) اما با وجود این تاکید می‌کند که ازدواج زودهنگام و در ابتدای جوانی باعث حفظ دو سوم دین می‌شود. در این باره پیامبر(ص) بهترین زمان ازدواج را ابتدای جوانی می‌داند و در این باره، چنان که شیخ طوسی در صفحه 17 مجلد 20 تبیان نقل کرده است، می‌فرمایند: «ما من شاب تزوج فی حداته سنه الا عج شیطان یا ویله یا ویله عصم منی ثلثی دینه؛ هر کس در ابتدای جوانی ازدواج کند شیطان فریاد می‌زند: «فریاد از او، فریاد از او، دو سوم دینش را از دستبرد من نگاه داشت.»

اگر دختر و پسر از فصل جوانی بگذرند و ازدواج را به تاخیر اندازند، افزون بر اینکه زمینه گناه فراهم می‌شود امکان ایجاد یک خانواده صالح نیز از دست می‌رود: زیرا شخصیت‌ها، شکل گرفته و هویت‌ها ثابت و پایدار خواهد شد و امکان تغییر در رفتار و همانندسازی کمتر می شود و افزون بر مشکلاتی که از تفاوت‌های جنسیتی ناشی می‌شود دسته دیگر از مشکلات پدیدار می شود که به تفاوت‌های جنسیتی ارتباطی ندارد بلکه به بینش‌ها و نگرش‌ها و رفتارها باز می‌گردد. این دسته اخیر به دلیل عدم تغییر و سخت تغییر بودن ، شرایط زیست در خانواده مشترک را دشوار می‌کند و به جای تفاوت‌ها اختلافات را موجب می‌شود.

خداوند با توجه به همین مسئله اختلافات عقیدتی است که به مومنان فرمان می‌دهد با مشرک و کافر ازدواج نکنند؛ زیرا چنین زندگی هرگز پایان خوشی نخواهد داشت. به هر حال، اختلافاتی که پس از افزایش سن ازدواج بویژه در عقاید و افکار و رفتار پدید می‌آید غیرقابل اجتناب است و همین‌ها زندگی را به جای اینکه کانون گرم محبت و مودت و رحمت و آسایش و آرامش باشد به کانونی از آتش و خشم و درگیری و خشونت و درگیری تبدیل می‌کند.

به نقل از روزنامه کیهان 14/9/92